Zachowania ryzykowne i problemowe
Teorie behawioralne mające na celu wyjaśnienie zachowań dewiacyjnych, niezdrowych i ryzykownych często zajmują się rolą samokontroli. Na przykład teoria samokontroli Gottfredsona i Hirschi’ego (1990) zakłada, że skłonności do działań przestępczych są funkcją zdolności jednostki do kontrolowania swoich tendencji do angażowania się w takie zachowania.
Przewiduje się, że osoby o wyższej samokontroli są w stanie lepiej odłożyć natychmiastową gratyfikację na rzecz długoterminowych nagród. Dokładniej mówiąc, „długoterminowe konsekwencje wpływają na działania osoby o dużej samokontroli, podczas gdy elementy zachowań przestępczych odzwierciedlają łatwą i natychmiastową gratyfikację uniwersalnych, podstawowych, ludzkich pragnień.
Osoba z odpowiednią samokontrolą jest mniej skłonna do zwracania uwagi na te cechy sytuacji lub inwestowania w nie niż jej mniej kontrolowany odpowiednik” (Gibbs, Giever, & Martin, 1998, s. 41-42).
Teoria ta została przetestowana na dużej próbie (N = 1000) studentów amerykańskich uczelni (Ford, & Blumenstein, 2012). Badacze stwierdzili wyższe ryzyko upijania się, używania marihuany i nadużywania leków na receptę wśród uczestników, którzy mieli niższy poziom samokontroli.
Przegląd zachowań ryzykownych byłby niedbały, gdyby nie odnieść się do okresu dorastania. Okres dojrzewania charakteryzuje się znacznym wzrostem niebezpiecznych zachowań, takich jak szybka jazda samochodem, używanie substancji i ryzykowne zachowania seksualne – między innymi.
Choć nierzadko młodzież źle ocenia ryzyko związane z podejmowanymi przez siebie działaniami (np. młodociani kierowcy mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności prowadzenia samochodu), istnieją inne czynniki, które mają wpływ na znaczny wzrost liczby możliwych do uniknięcia form śmierci, które występują w tym okresie. Jednym z takich czynników jest samokontrola, ponieważ powstrzymywanie się od pokus może być szczególnie trudne dla młodych ludzi.
W związku z tym w wielu badaniach analizowano różne konstrukty (tj. samokontrolę), które przewidują niebezpieczne zachowania wśród nastolatków. Na przykład teoria samokontroli była badana w odniesieniu do zachowań seksualnych młodzieży ze względu na możliwość wystąpienia niepożądanych i niezdrowych skutków (tj. nieplanowanej ciąży i chorób przenoszonych drogą płciową).
Na przykład Hope i Chapple (2004) przeanalizowali dane z badania podłużnego obejmującego 709 uczestników, którzy w momencie końcowej oceny mieli od 15 do 17 lat. Z tej grupy utworzono również podpróbę składającą się z uczestników, którzy zainicjowali zachowania seksualne (n = 223).
Badacze stwierdzili, że niższa samokontrola istotnie przewidywała inicjację seksualną, większą liczbę partnerów seksualnych oraz bardziej swobodne (w porównaniu z zaangażowaniem) relacje z partnerami seksualnymi.
Badania wykazały również, że brak samokontroli wiąże się z bardziej impulsywnymi lub niedostatecznie kontrolowanymi zachowaniami seksualnymi, a także z niezdolnością do powstrzymania się od angażowania się w zachowania seksualne z osobą, która nie jest głównym partnerem seksualnym (Gailliot, & Baumeister, 2007).
Podobnie Wills i Stoolmiller (2002) badali próbę 1526 szóstoklasistów przez 9 klas. Stworzono złożony wskaźnik używania substancji obejmujący używanie papierosów, alkoholu i marihuany. Badacze stwierdzili, że wzrost używania substancji w czasie był wyższy u osób, które miały niższy poziom samokontroli.
Wreszcie, w badaniu dotyczącym zachowań przestępczych i używania substancji wśród młodocianych mężczyzn, którzy już są zaangażowani w system wymiaru sprawiedliwości, jako czynnik predykcyjny zastosowano globalną skalę niskiej samokontroli obejmującą wiele podkategorii. Wyniki wskazały, że podczynniki samokontroli związane z poszukiwaniem ryzyka i zmiennym temperamentem były znaczącymi predyktorami używania narkotyków oraz przestępstw z użyciem mienia i przemocy (Connor, Stein i Longshore, 2009).