Duża część badań nad samokontrolą została przeprowadzona przez pryzmat wcześniejszy niż psychologia pozytywna. Większość teorii samokontroli skupiała się na hamowaniu impulsów jako kontroli i wynikających z tego zachowaniach. Teorie kryminologiczne dotyczące „braku” elementów, które utrzymują ludzi z dala od kłopotów, są obfite.

Nowe ukierunkowanie w psychologii wybuchło w 1998 roku. Od tego czasu teorie wokół samokontroli wspierają pogląd, że zwiększenie samokontroli jest możliwe. Poza tym sugeruje się, że nie można nadmiernie wzmocnić kontroli impulsów jaźni. Chociaż nawet ten pogląd został zakwestionowany, kiedy rozważa się możliwości spontaniczności i korzyści płynące z zabawy.

Teorie na temat samokontroli wpłynęły na politykę w edukacji, leczeniu uzależnień, pozytywnej kryminologii i wielu innych dziedzinach. Ogromna ilość badań poparła tezę, że poprawa samokontroli poprawia człowieka. Badanie podłużne (Moffitt i in., 2011) wykazało, że zdolności samokontroli w dzieciństwie przewidują sukces dorosłych w różnych domenach.

Skala Samokontroli (Tangney, Baumeister, & Boone 2004) służy do oceny zdolności ludzi do kontrolowania swoich impulsów, zmiany emocji i myśli, powstrzymywania niepożądanych tendencji behawioralnych i powstrzymywania się od działania. Przy użyciu tej skali w ciekawym badaniu (Ent, Baumeister, & Tice, 2015) wykazano, że samokontrola cechowa jest związana bardziej z unikaniem pokus niż opieraniem się impulsom.

Jest to obszar zainteresowania w badaniach nad samokontrolą pokazujący, że unikanie może być silniejszym predyktorem zachowania niż siła woli. Stworzenie środowiska, w którym nie trzeba ćwiczyć wysiłkowego hamowania impulsów (Fujita, 2011), ale raczej unikać sytuacji, w których ta samokontrola będzie testowana, jest bardzo korzystne. Ten rodzaj podejmowania decyzji pozwala na skupienie się na celach odległych, a nie bardziej bezpośrednich.

Wyczerpanie ego odgrywa istotną rolę w skutecznym wdrażaniu strategii samokontroli (Baumeister, 2014). Ludzie nie mają nieograniczonej zdolności do testowania siebie w obliczu natychmiastowej gratyfikacji. Proces ten jest obciążający poznawczo, a przy konsekwentnym wyczerpaniu w ciągu dnia zdolności samokontroli ulegają osłabieniu.

Ktoś, kto potrafi efektywnie wykonywać wiele zadań w różnych dziedzinach, tworzy ramy poznawcze, które pozwalają na nowe skojarzenia z niepożądanymi pokusami (Fishbach, Friedman, & Kruglanski, 2003).

Dzięki praktyce ludzie mogą ponownie skojarzyć pokusy, które początkowo uznawane są za pożądane, z negatywnymi wskazówkami. Praktyka ta pozwala na łatwiejsze osiągnięcie odległych celów w obliczu pokus, które w przeciwnym razie mogłyby wykoleić postępy w ich realizacji.

Zachowanie wymaga wyboru. Pozwalając na wzrost połączenia między wyższym poziomem lub osiągnięciem odległego celu a wyborem w natychmiastowych potrzebach decyzyjnych, zachowanie samokontroli poprawia się. Spowolnienie reakcji i umożliwienie autorefleksji przed podjęciem decyzji daje miejsce na budowanie mocnych stron.